Drony w ratownictwie

Bezzałogowe statki powietrzne BSP, unnamed aerial vehicle UAV, czy też po prostu drony - zagościły na dobre wokół nas. Najczęściej widzimy je w roli zabawek, rzadziej jako narzędzie pracy fotografa. Zapewne każdy widział jakiś film nagrywany z ich użyciem. Każdy też pewnie słyszał o dronach wojskowych. Wiele jest rodzajów dronów i wiele zastosowań, wydaje się że nadszedł czas aby wreszcie ta technologia zaczęła służyć w ratownictwie.

Potencjalne zalety stosowania dronów w straży pożarnej są ogromne. Najbardziej oczywiste zastosowania to poszukiwanie osób zaginionych, dokonywanie precyzyjnego rozpoznania w trudnym terenie, katastrofy budowlane czy akcje chemiczne.

Różne sytuacje będą wymagały zastosowania różnych sensorów ale przenoszonych przez tego samego bezzałogowca. W akcjach poszukiwawczych najlepiej sprawdzą się kamery termowizyjne i podczerwone. W określeniu rozmiarów pożaru i kierunków rozprzestrzeniania się ognia przyda się zwykła kamera, podobnie podczas katastrof budowlanych i wypadków komunikacyjnych. Przy działaniach z zakresu ratownictwa chemicznego przydadzą się mierniki substancji chemicznych które pozwolą na bezpieczne określenie zagrożeń bez konieczności narażania ratowników poprzez ich wprowadzenie do skażonej strefy. Każdy woli wysłać drona z radiometrem niż sprawdzać poziom skażeń radioaktywnych osobiście… Podczas akcji ekologicznych dzięki dronom będziemy mogli szybko i precyzyjnie określić zasięg skażenia i wskazać miejsce ustawienia zastawek sorpcyjnych.

Nie trzeba wyszukiwać przykładów z zakresu ratownictwa specjalistycznego, wystarczy pomyśleć o korzyściach jakie mogą płynąć ze stosowania dronów podczas dużych pożarów lasów i suchych traw. Dla zastępów dojeżdżających na miejsce zdarzenia często dużym problemem jest określenie rozmiarów zdarzenia i zagrożonych obiektów. Zastosowanie drona do rozpoznania da dokładne informacje i pozwoli dowódcy akcji podjąć właściwą decyzję a w konsekwencji ograniczyć straty do minimum.

To tylko te najbardziej oczywiste przypadki zastosowania dronów w ratownictwie.

Drony, chociaż ich cena wciąż spada, nie są urządzeniami tanimi, jednak korzyści z ich stosowania mogą być bardzo namacalne. Szczególnie zainteresowane ich stosowaniem w straży pożarnej powinny być Lasy Państwowe i firmy ubezpieczeniowe.

Na rynku występują dwa główne rodzaje bazzałogowych statków powietrznych; szybowcowe i startujące pionowo.

Z uwagi na konstrukcję która jest de facto bezzałogowym szybowcem i występującą siłę nośną, drony te mają wielokrotnie dłuższy czas przebywania w powietrzu w porównaniu z dronami wirnikowymi. Ale nie nadają się do lotów w zatłoczonym mieście co mocno ogranicza ich użyteczność dla ratownictwa ponieważ ilość zdarzeń ratowniczych ściśle koreluje z gęstością zaludnienia na danym obszarze.

Drony wirnikowe mogą przebywać w powietrzu zwykle między 15 a 30 minut. Czas lotu jest uzależniony od temperatury, wiatru i oczywiście wagi dołączonych sensorów.

Z uwagi na mobilność i możliwości manewrowe najczęstszym wyborem będzie dron startujący pionowo czyli w zależności od ilości śmigieł quad, hexa lub oktakopter. Wyjątkową zaletą tego typu dronów jest możliwość wykonania nieruchomego zawisu.

Przy wyborze drona niezwykle ważne są dwa parametry, udźwig który określa maksymalny ciężar dołączanych sensorów i maksymalny czas lotu mający wpływ na zasięg urządzenia i częstotliwość lądowań w celu podmiany akumulatorów.

Dotychczas drony pojawiają się w straży sporadycznie i pewnie jeszcze minie wiele czasu zanim staną się standardowym wyposażeniem jednostek ratowniczo-gaśniczych. BSP dają jednak niedostępne wcześniej możliwości dokonania rozpoznania i ich zalety z pewnością zostaną wykorzystane w profesjonalnym ratownictwie. Już teraz można je z powodzeniem wykorzystywać.

Należy pamiętać, że aby móc kierować dronem ratowniczym, zgodnie z Art. 95, ustęp 2, punkt 5 a) Ustawy Prawo Lotnicze z 3 lipca 2002 roku trzeba uzyskać świadectwo kwalifikacji operatora bazzałogowego statku powietrznego używanego w celach innych niż rekreacyjne lub sportowe.

Do certyfikatu wpisywane są (w zależności od zdanego egzaminu):

- uprawnienia podstawowe VLOS (Visual Line of Sight) – sterowania dronem w zasięgu wzroku,

- uprawnienia podstawowe BVLOS (Beyond Visual Line of Sight) – sterowanie dronem w zasięgu i poza zasięgiem wzroku,

- uprawnienia instruktora INS – upoważnia do prowadzenia szkolenia lotniczego w celu uzyskania certyfikatu UAVO.

Podstawowe szkolenia często są prowadzone przez dostawcę sprzętu w ramach zakupu.

Szczegółowe zasady uzyskiwania uprawnień na drona w przypadku jego niesportowego i nierekreacyjnego wykorzystania wskazano w rozporządzeniu Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 3 czerwca 2013 r. w sprawie świadectw kwalifikacji (Dz. U. poz. 664).

Na chwilę obecną brak szczegółowych wytycznych do stosowania BSP w Państwowej Straży Pożarnej więc jednostki którym uda się pozyskać taki sprzęt będą przecierać szlaki. Najbardziej prawdopodobnym pojazdem do przewozu dronów jest SLRr (samochód specjalny lekki rozpoznawczo ratowniczy) z napędem 4x4 i zabudowaną ładownicą dla akumulatorów. Ważne jest wsparcie ze strony dostawcy sprzętu aby okres gwarancji był możliwie najdłuższy a w przyszłości nie było problemów z uzyskaniem części zamiennych i wykonaniem napraw serwisowych. Pozycjonowanie GPS czy funkcja automatycznego powrotu do punktu startu w chwili wyczerpywania się akumulatorów są oczywistymi szczegółami technicznymi które powinny wypływać z doświadczenia producenta. Rolą strażaków jest wskazanie konkretnych potrzeb i możliwości które chcą osiągnąć a rolą dostawcy sprostać postawionym wymaganiom.

Osobiście jestem przekonany, że w niedalekiej przyszłości obraz strażaka sterującego dronem podczas akcji będzie zjawiskiem powszednim a szerokie zastosowanie bezzałogowców wymusi standaryzację rozwiązań, wkrótce tez pewnie pojawią się mierniki i inne sensory dostosowane specjalnie pod kątem dronów rozpoznania ratowniczego.

Ceny dronów są bardzo różne. Na BSP który będzie można wykorzystywać do celów ratowniczych trzeba wydać pomiędzy kilkanaście a kilkaset tysięcy złotych. Wszystko zależy od specyfikacji i możliwości finansowych.